تصور کنيد دسترسي به جست‌وجوگرهايي مثل گوگل يا ياهو براي مدتي در کشور قطع شود. اين اتفاق مي‌تواند براي حوزه‌هاي مختلف مثل سيستم آموزشي تاثيرگذار باشد و در اين راستا طرح و تقويت يک جست‌وجوگر بومي از همين دريچه توجيه‌پذير و ضروري به نظر مي‌رسد.
وايمکس نيوز- طرح و ايده جست‌وجوگرهاي بومي تقريبا در دوره دوم دولت احمدي‌نژاد مطرح شد که موضوعيت آن هم حلقه تهديدات و تحريم‌هايي بود که هر روز بر عليه کشور تنگ تر مي‌شد. همين مساله نياز به ايجاد گزينه‌هاي داخلي توليدات و خدمات خارجي را چند برابر مي‌کرد. جويشگر بومي يکي از اين گزينه‌هاي جايگزين داخلي است که همچنان از اهميت برخوردار بوده و به آن توجه مي شود.
50 ميليارد تومان اعتبار براي جويشگرهاي بومي
رئيس پژوهشکده فناوري اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوري اطلاعات با اشاره به اعتبارات اختصاص‌يافته به طرح جويشگر بومي بيان کرد: کل اعتباري که تا کنون در طرح جويشگر اعتبار داده شده است، حدود 50 ميليارد تومان است که تا کنون 30 ميليارد از اين مبلغ هزينه شده است. سهم "پارسي جو" و "يوز" به عنوان دو جويشگر بومي از اين هزينه در حدود 2 ميليارد تومان و تامين زيرساخت پردازشي آنها بوده است.
عليرضا ياري با بيان اين ادعا که جويشگرهاي بومي تا کنون توانسته‌اند به روزانه 700 هزار بازديد و حدود 200 هزار پرس‌وجو دست پيدا کنند که نشان‌دهنده دستيابي به بازار حداقلي است، گفته بود: قطعا اين بازار نياز به توسعه دارد و بايد به روزانه چندميليون پرس‌وجو دست پيدا کنيم. يکي از برنامه‌هاي در نظر گرفته شده براي توسعه بازار جويشگر، سوق دادن سازمانهاي دولتي به استفاده از جويشگرهاي بومي است. شناسايي و توليد خدمات مبتني بر نياز خاص کاربران بومي و توليد و غني کردن محتواي فارسي نيز از ديگر برنامه‌هاي آتي براي افزايش قدرت و جذابيت جويشگرها است.
بر اساس آخرين نتايج گزارش‌شده توسط وب‌آزما، دقت نتايج ارائه‌شده توسط جويشگرهاي بومي در حدود 80 درصد دقت نتايج ارائه‌شده توسط بهترين جويشگرهاي غيربومي است. البته توجه به اين نکته حائز اهميت است که تمرکز اصلي جويشگرهاي بومي بر پرس‌وجوهايي است که به زبان فارسي ارائه مي‌شوند و وب‌آزما نيز در ارزيابي‌هاي خود اين موضوع را مورد توجه قرار داده است. با اين حال، توانايي شناسايي صفحات پرکاربرد و مهم انگليسي و امکان جست‌وجو روي اين صفحات نيز مورد انتظار است و قطعاً در ارزيابي‌ها هم لحاظ مي‌شود.
به اعتقاد کارشناسان در يک نگاه درازمدت، علاوه بر آنکه جويشگرهاي بومي مي‌توانند به استقلال ملي در فضاي سايبري کمک کنند، به نوعي موتور محرکه صنعت IT کشور نيز محسوب مي‌شوند، زيرا به خوبي مي‌توانند مشتريان را به کسب و کارهاي مورد نياز خود هدايت کنند. از اين لحاظ، تأثير بسزايي در رونق فضاي کسب و کار IT داشته و فرصت‌هاي شغلي فراواني را ايجاد خواهند کرد.
خدمات جويشگرهاي بومي هنوز بلوغ نرسيده است
در اين باره مژگان فرهودي - مدير آزمايشگاه ارزيابي خدمات وب پژوهشگاه - در پاسخ به اينکه آيا موتورهاي جست‌وجوي بومي در اندازه جويشگرهاي بومي ساير کشورها قابليت دارند، به ايسنا گفت: قطعا در حال حاضر هنوز اين خدمات به بلوغ کافي براي استفاده همه جانبه نرسيدند و بنابراين نمي‌توان آنها را به صورت کامل جايگزين کرد، اما مي‌توان در زمينه‌هايي که قوت بيشتري دارند از آنها بهره‌برداري کرد. به عنوان نمونه براي خدمت جست‌وجوي پيمايشي که در آن به دنبال آدرس يک سايت مي‌گرديم در حال حاضر جويشگرهاي بومي در وضعيت خوبي قرار دارند. يا سرويس‌هاي جانبي نظير ترجمه ماشيني و سرويس خبر با استقبال خوبي از جانب کاربران بومي مواجه شده است.
اما جويشگرهاي داخلي بازار بزرگي را در بخش‌هاي آموزشي و پژوهشي دارند که مي‌توانند با تقويت زيرساخت‌هاي خود و هوشمندسازي بيشتر در سطح وسيعي کاربران ايراني را جذب کنند. از جمله ديگر فرصت‌هاي مناسب موجود براي جويشگرهاي بومي جست‌وجوي امن و خدمت‌رساني در سطح کودکان و مقاطع مختلف آموزش و پرورش است که فرصت مناسبي براي ظهور و بروز خود دارند. سرويس جست‌وجوي سازماني نيز سرويسي است که مي‌تواند با تعامل بين جويشگرهاي بومي و مراکز دولتي در بسياري از سازمانهاي دولتي جايگزين جويشگرهاي موجود آنها شود که بعضا از کيفيت مناسبي نيز برخوردار نيستند.
فرهودي همچنين با اشاره به تفاوت جويشگرهاي ايراني با مشابه خود خاطرنشان کرد: هنوز جويشگر بومي با بسياري از جويشگرهاي بومي نظير ياندکس روسيه فاصله قابل توجهي دارد و قطعا براي رسيدن به بلوغ مناسب بايد مسير دشوار و طولاني را طي کند. اما مي‌توان با تمرکز بيشتر در زمينه‌هاي ذکرشده و فرهنگ‌سازي استفاده از آنها، به تدريج بازار خود را بزرگ کرده تا به سطح بلوغ مناسبي برسد.
جويشگر بومي اشتغال‌زا بوده است
نقش موتورهاي جست‌وجو بر ايجاد شغل نکته مهم ديگري است در اين باره مدير گروه سکوهاي فناوري اطلاعات پژوهشگاه معتقد است: جويشگرهاي بومي در حال حاضر حدود صدها نفر پرسنل را جذب کرده و توانسته‌اند جوانان مستعد و متخصص را در زمينه‌هاي مرتبط به کارگيرند. در صورتيکه پروژه‌هاي مرتبط با جويشگر در يک طرح ملي و بزرگ بخواهند عملياتي شوند قطعا هزاران فرصت شغلي ايجاد خواهد شد و بازار بزرگي را ايجاد خواهد کرد.
اما درآمد جويشگرها عمدتا از طريق تبليغات adwords است که در حال حاضر مهم‌ترين منبع درآمد گوگل نيز اين خدمت است. ارائه اين خدمت مستلزم دارا بودن سهم بازار بزرگي از کاربران در زمينه جست‌وجوي وب است. بنابراين در يک نگاه درازمدت، علاوه بر آنکه جويشگرهاي بومي مي‌توانند به استقلال ملي در فضاي سايبري کمک کنند، به نوعي موتور محرکه صنعت IT کشور نيز محسوب مي‌شوند، چراکه به خوبي مي‌توانند مشتريان را به کسب‌وکارهاي مورد نياز خود هدايت کنند. از اين لحاظ، تأثير بسزايي در رونق فضاي کسب‌وکار IT داشته و فرصت‌هاي شغلي فراواني را ايجاد خواهند کرد.
با توجه به در نظر گرفتن بودجه 50 ميليارد توماني براي طرحي نه چندان عظيم همچون جويشگر بومي، انتظار ايجاد اشتغال براي چندين نفر، زياد دور از ذهن نيست؛ اما مساله مهمتر اين است که نسبت ايجاد اشتغال از نسبت سرمايه اوليه فراهم آمده توسط دولت بيشتر باشد تا هم منابع ملي به طور خام مصرف نشود و هم يک مجراي درآمدي بلندمدت براي صاحب اصلي سرمايه که دولت است ايجاد شود.
نقش جويشگر بومي در توليد محتواي داخلي
اما خسرو سلجوقي - عضو هيات عامل سازمان فناوري اطلاعات و مجري طرح افزايش توليد محتواي بومي ديجيتال - درباره نقش جويشگرها در افزايش محتواي بومي گفته است: دو جويشگر بومي مطرح يوز و پارسي‌جو هستند که کمک زيادي به توليد محتواي بومي مي‌کنند. جويشگر سوم نيز توسط يک شرکت بخش خصوصي توليد شده بود و ما علاقه‌مند به توسعه آن بوديم و براي حمايت از آنها اعلام آمادگي کرديم، البته به دليل تغيير وظايفش فعلا متوقف شده و در خصوص جويشگري فعلا اقداماتي انجام نمي‌دهد.
دبير شوراي راهبردي طرح جويشگر بومي هم اظهار کرده بود: مهم‌ترين سرويس فناوري اطلاعات در حوزه اقتصادي، موتورهاي جستجوگر هستند و البته به دليل رقابت سختي که با گوگل وجود دارد، ورود به آن دشوار است، اما حوزه IT هر کشوري که جويشگر بومي دارد، از حوزه‌هاي پايه فناوري اطلاعات آن کشور است.
ياري با بيان اينکه استراتژي جويشگرهاي بومي اين است که کاري کند مردم به سمتش بيايند، اظهار کرد: طرح جويشگر بومي ما پنج ساله است، تا سه سال توسعه و يکپارچگي و دو سال هم بحث پشتيباني که به ثمر بنشيند، اما مهم‌ترين چالش اين است که مردم بايد به سمت جويشگرهاي بومي بروند تا اين طرح موفق شود، در غير اين صورت اين طرح موفق نخواهد شد.
وي همچنين با اشاره به ياندکس -جويشگر بومي کشور روسيه- بيان کرد: در روسيه، سه جويشگر بومي موفق هست که در بازار رقابت مي‌کنند و درصدهاي مختلفي را بر عهده دارند. درآمد جويشگرهاي بومي روسيه 1.2 ميليارد دلار است که 90 درصد آن از تبليغات حاصل شده و 800 ميليون دلار آن نصيب ياندکس مي‌شود که 57 درصد بازار جويشگرها را در دست دارد.
دبير شوراي راهبردي طرح جويشگر بومي با بيان اينکه در تعداد جويشگرها محدوديتي وجود ندارد، گفت: ما با توجه به بودجه موجود، مي‌توانيم از سه جويشگر حمايت کنيم که در حال حاضر در شرف عقد قرارداد هستند و البته در نهايت دو جويشگر بومي خواهيم داشت.
«پارسي‌جو» و «يوز»، جويشگرهاي بومي ايراني
«گرگر» و «پارسي‌جو» موتورهاي جست‌وجوي ملي هستند که قدمت آنها به حدود 10 سال نيز مي‌رسد و «يوز» همچنان جديدترين جستجوگرهاي بومي است، اما ظاهرا اين جويشگرها آنچنان که بايد مورد استقبال عمومي قرار نگرفته‌اند و همچنان تمايل مردم براي مراجعه به موتور گوگل بيشتر است.
در اين مورد محمود واعظي - وزير وقت ارتباطات و فناوري اطلاعات - معتقد است بايد توقع خود را از موتورهاي جست وجو مشخص کنيم و البته انتظار دارد اين موتورها در يک فضاي رقابتي توجه و اعتماد کاربر را به خود جلب کنند، بتوانند بخشي از نيازمندي‌هاي مردم را از طريق توانمندي داخلي تامين کنند و مردم براي يافتن پاسخ سوالات خود به موتورهاي جست‌وجويي مراجعه کنند که محتواي داخلي را ارائه مي‌دهد.
همان‌طور که به گفته دست اندرکاران ساخت جست‌وجوگر «يوز» تا به حال هزينه‌اي 7 ميليارد توماني داشته و راه‌اندازي موتورهاي جست‌وجوي «گرگر» يا «پارسي‌جو» نيز قاعدتا هزينه‌هاي اين چنيني داشته است، به اعتقاد کارشناسان برنامه‌نويسي ساخت و بهينه‌سازي برروي موتورهاي جست‌وجو بسيار سخت و گران است و سرمايه‌گذاري‌هاي چندين برابر هزينه کنوني و معادل 170 ميليارد تومان مي‌طلبد.
اما در حال حاضر دو موتور جست‌وجوي «پارسي‌جو» و «يوز» در ايران فعاليت دارند که توسط شرکتهاي دانش‌بنيان تاسيس شده و نگه‌داري مي‌شوند. پارسي‌جو تحت حمايت دانشگاه يزد و جويشگر يوز محصول شرکت دانش‌بنياني است که از طريق سازمان فناوري اطلاعات گرنت پژوهشي گرفته و گسترش آنها نيازمند حمايت دولت است.
اميرعلي خيرانديش - مدير اجرايي پروژه ملي موتور جست‌وجوگر پارسي جو - در توضيح دلايل راه اندازي اين جويش گر بومي گفته بود: در هيچ کجاي دنيا، جويشگر بومي با هدف پر کردن جاي گوگل و ياهو راه اندازي نمي شود. با مطرح شدن پروژه جستجوگر ملي، بسياري تصور مي کنند که اين جويشگر قرار است جاي گوگل و ياهو را بگيرد به همين خاطر به طور مداوم پارسي جو با اين موتورهاي جست‌وجوگر مقايسه مي شود درحالي که هدف ما پاسخگويي به نيازهاي بالقوه کاربران در اينترنت است.
وي با بيان اينکه در هيچ کجاي دنيا، جويشگر بومي با هدف پر کردن جاي گوگل و ياهو راه اندازي نمي شود افزود: قرار نيست پارسي جو، جاي گوگل را در ايران بگيرد چرا که پارسي جو و گوگل دو هدف مختلف را دنبال مي کنند و درواقع کارکرد اين دو با يکديگر متفاوت است.
در هر حال حمايت از جويشگرهاي بومي براساس تهيه و ارائه طرح کسب‌وکار به تصويب شوراي راهبري جويشگر بومي رسيده و مقرر شد که مدل‌هاي کسب‌وکار موتورهاي جست‌وجوي «پارسي‌جو» و «يوز» براي ادامه فعاليت به شوراي راهبري ارائه شوند.
موتور جستجو ابزاريست که به منظور جست و جو در وب براي بدست‌آوردن اطلاعات درخواست شده، به کار مي‌رود. نتايج يافته شده به طور معمول در صفحه‌اي با عنوان صفحه? نتايج جستجو (Search engine results page) فهرست مي‌شوند. جستجو پيشرفته، جستجو زنده، جستجو تصويري، جستجو ويديويي و جستجو علمي انواع جستجوهاي مممکن از طريق موتورهاي جستجو است.
در سال 1993 چند صد وب‌سايت کار جستجوگر خود را در دنياي اينترنت شروع کردند که البته بيشتر آنها در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفتند، اما خيلي قبل از آن و در سال 1990 نخستين موتور جستجو کار خودش را آغاز کرده بود. اين موتور که تحت عنوان Archie شناخته مي‌شد، توسط دانشجوي دانشگاه McGill با نام Alan Emtage درست شده بود که اسم آن در اصل Archieved بود که به صورت اختصاري و تحت نام Archie نام گذاري شد. اين موتور جستجو که از طريق فعاليت در FTPها کار مي‌کرد، تنها قادر بود از روي نام و تيتر مطلب آن را تشخيص بدهد و نمي‌توانست تا به جستجو در بين کلمات محتوا بپردازد. موتورهاي جستجوي عمده که امروزه کاربرد دارند، از پيشرفت سالهاي 1993 تا 1998 نشات مي گيرند.
منبع:ايسنا