رييس سازمان فضايي ايران گفت: با تاسيس نخستين اپراتور ماهوارهاي کشور، توزيع و فروش پهناي باند ماهواره اي، دسترسي به اينترنت، ارائه خدمات صوتي، تصويري و پخش همگاني روي ماهواره به بخش خصوصي واگذار مي‌شود.
وايمکس نيوز- به تازگي اخباري از اعطاي نخستين پروانه اپراتور ماهواره اي در کشور به گوش مي‌رسد. اين تصميم که در دوره جديد فعاليت سازمان فضايي ايران گرفته شده است بخشي از رويکرد جديد اين سازمان در کاربردي کردن دستاوردهاي فضايي براي مردم و مشارکت بخش خصوصي در زنجيره فضايي است.
تاکنون جزيياتي از اين تصميم منتشر نشده که مرتضي براري رييس سازمان فضايي ايران و معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات از برنامه‌هاي آينده مخابرات فضايي در کشور و خروج توزيع و فروش اينترنت ماهواره اي از انحصار دولت خبر داده است.
*ارتباطات ماهوارهاي نسبت به ارتباطات کابلي و مايکرويوي مزيت دارد
فارس: در سال هاي اخير شاهد توجه به مخابرات فضايي در کشورهاي پيش‌رو هستيم که اين موضوع در ايران چندان مورد توجه نبوده است. مخابرات فضايي چيست و کاربرد آن در چه علومي اهميت دارد؟
براري: به صورت کلي سه شيوه مرسوم براي برقراري ارتباطات وجود دارد. ارتباطات از طريق شبکه کابلي و فيبري، ارتباطات از طريق شبکه مايکرويو و ارتباطات از طريق شبکه ماهوارهاي. در اين دسته بندي، ارتباطات ماهواره اي، شامل ارسال و دريافت تصوير، پيام و داده از طريق ماهواره بوده که نسبت به دو روش ديگر داراي مزاياي متعدد و البته معايبي است. در حال حاضر عمده ارتباطات ماهوارهاي از طريق ماهواره هاي مخابراتي که در مدار زمين آهنگ (تقريبا 36000 کيلومتري) چرخش مي کنند و همواره از نظر ناظر زميني مکان ثابتي دارند، انجام مي پذيرد که در تمام فضاي ماوراء جو، اين مدار داراي اين ويژگي منحصر به فرد است و به همين دليل طي دهه هاي اخير مورد توجه ويژه کشورهاي مختلف براي سرمايه گذاري و بهره برداري قرار گرفته است. امري که در کشور ما کمتر در تيررس سرمايه گذاران بوده است.
در مخابرات فضايي با توجه به نوع فناوري مورد استفاده، مسلماً علوم و تخصص هاي مختلفي مانند کنترل، الکترونيک، مخابرات، مکانيک (گرايش هاي سازه، سيالات)، هوافضا، مديريت سيستمي و غيره دخيل و درگير هستند.
*سرمايه‌گذاران بين المللي در حال سرمايه گذاري روي ارتباطات ماهواره اي هستند
فارس: اساسا استفاده از مخابرات فضايي براي ارتباطات ضرورت دارد يا يک انتخاب است؟
براري: ابتدا بايد مزيت مخابرات فضايي و نقش مخابرات فضايي در رشد اقتصادي را بررسي کرد و سپس وارد بحث ضرورت آن شد.
با وجود گرايش سريع و گسترده کشورهاي مختلف در طي دهه هاي اخير به استفاده از زيرساخت ارتباطي ماهوارهاي، عملا با تغيير فناوري ارتباطي زميني بخصوص با استفاده گسترده از شبکه فيبر نوري در تمامي کشورها از يک سو و از سوي ديگر انتقال ترانزيت ارتباطي بين کشورها از ماهواره به شبکه فيبر، سهم ارتباطات ماهوارهاي از کل ارتباطات کشورها کاهش يافته است. با اين وجود، ماهواره ها بدون شک بخش کليدي ارتباطات مخابراتي آينده دنيا خواهند بود و به دليل مزيت هايي که نسبت به رقباي زميني خود دارند، در ارائه سرويس هاي ارتباطي جديد از جمله سرويس هاي نسل 5 (5G) و همچنين اينترنت اشياء (IOT) نقش آفريني جدي خواهند کرد. به همين دليل بسياري از اپراتورها و شرکت هاي بين المللي سرمايه‌گذار در حوزه ارتباطات ماهوارهاي صحبت از طرح هاي توسعه اي گسترده خود در سال هاي آتي مي‌کنند.
بر اين اساس مزيت اصلي ارتباطات ماهواره اي، جلوگيري از سربار شبکه، کاهش نياز به کارگيري راهکارهاي پرهزينه و نيز کاهش نياز به زيرساخت زميني در مناطق روستايي و دور افتاده و صعب العبور است. هم چنين ارتباطات ماهواره اي داراي تضمين برقراري شبکه در زمان بلاياي طبيعي هستند. براي ايجاد يک ارتباط ماهواره اي نيازي به زيرساخت هاي عمراني و ساختماني گسترده نيست و مي توان به سرعت از ترمينال هاي ماهوارهاي بهره برداري کرد.
*منظومه هاي ماهواره اي تاخير کمتر و پهناي باند بيشتر را فراهم مي‌کنند
فارس: مخابرات فضايي چه کاربردهاي ملموسي در زندگي مردم مي‌تواند داشته باشد؟
براري: در حال حاضر سرويس پخش همگاني يکي از سرويس هاي عمده ماهواره هاي مخابراتي است و از اين طريق پخش زنده مسابقات مختلف ورزشي و انتقال مديا در دنيا صورت مي‌پذيرد. مثلاً SNG ها اين قابليت را به خبرنگاران مي دهند تا گزارشات خود را در سرتاسر جهان تهيه کرده و آنها را از طريق ماهواره و خيلي سريع در اختيار عموم مردم قرار دهند. اين گستره از يک خبرنگار با يک دوربين فيلمبرداري در مناطق جنگي گرفته تا يک تيم کامل توليد و مجهز را در بر مي گيرد.
ماهواره ها مي توانند دسترسي به تکنولوژي پهن باند (broadband) را سريع تر کرده و همچنين استفاده از اين تکنولوژي را در مناطق دوردست امکان پذير سازند. تکنولوژي جديد مانند ماهواره هاي باند Ka، خدمات سريع تري (تا 22 Mbit/s) را نسبت به تکنولوژي باند وسيع DSL براي کاربران خانگي ارائه مي دهند. منظومه هاي ماهواره اي OneWeb، SpaceX، Quica و غيره حتي مي تواند، تاخير کمتر و پهناي باند بيشتري را نيز در آينده فراهم کنند.
براي انتقال اطلاعات هميشه نيازمند به يک شبکه انتقال امن و با قابليت بالا هستيم و به خصوص در مناطقي که با محدوديت ارتباطي مواجه هستيم، براي راه اندازي اين شبکه نياز به صرف هزينه بالا براي ايجاد و نگهداري شبکه و زيرساخت هاي آن خواهيم بود که ارتباطات ماهواره اي با صرف هزينه پايين امکان برقراري ارتباطات حتي در مناطق صعب العبور را در اختيار ما مي گذارد مانند ايجاد شبکه براي ارائه سرويس هاي بانکي، مانيتورينگ و اتصال ايستگاه هاي گاز، اتصال سايت ها و سکوهاي نفتي، کنترل نيروگاه‌ها و پست هاي فشار قوي.
امروزه تقاضا براي اينترنت در پروازها در حال رشد است و ماهواره ها فناوري کليدي براي ارائه اين سرويس هستند. در حال حاضر حدود 20-15 درصد از هواپيماهاي تجاري و بازرگاني از خدمات باند وسيع هوايي مانند دسترسي به اينترنت در طول سفر استفاده مي کنند. ناوبري عمومي، کنترل ترافيک جادهاي، کنترل مرزها، تأمين امنيت عمومي و بسياري ديگر از کاربردهاي اين فناوري را مي توان مثال زد که اهميت فناوري ماهواره را روشن مي کند.
آنچه که بر اساس گزارشات بين المللي قابل رصد است، رشد چشمگير سهم سرويس هاي داده اي در مقايسه با سرويس هاي پخش همگاني از طريق ماهواره بوده که نويد دهنده اقتصاد بسيار جذاب و روشني براي آن است.
صنعت مخابرات فضايي فقط خريد ماهواره نيست بلکه تعريف زنجيره ارزش است
فارس: الگوي دنيا براي ارائه خدمات ارتباطي ماهواره اي چگونه بوده و در ايران وضعيت چگونه است؟
براري: صنعت مخابرات فضايي فقط شامل خريد يک يا چند ماهواره نيست بلکه بايد اين موضوع در قالب يک «زنجيره ارزش» تعريف شود که شامل توسعه دهندگان و سازندگان سيستم‌هاي زميني و فضايي و اپراتورهاي پرتاب در بالادست زنجيره و شرکت هاي ارائه دهنده خدمات ارزش افزوده و کاربران در پايين دست زنجيره است. امروزه در زنجيره ارزش ماهواره هاي مخابراتي، کليدي ترين حلقه اين زنجيره، در دست اپراتورهاي ماهواره اي هستند که بر اساس نيازها و خدمات در پايين دست زنجيره با سازندگان در بالادست زنجيره در ارتباط هستند و تکميل کننده اين زنجيره با بالاترين ارزش افزوده محسوب مي شوند.
جالب توجه اين که امروزه در دنيا، زنجيره ارزش ارتباطات ماهواره اي در مقايسه با ساير حوزه هاي فضايي در عالي ترين سطح بلوغ قرار داشته و به صورت کاملا تجاري و اقتصادي فعاليت مي کنند به نحوي که دولت ها در اين امر کمترين نقش آفريني را دارند. البته براي کشور ما که داراي تجربه کمتري در اين زمينه هاست، فاصله قابل توجهي با اين وضعيت داريم. براي رفع اين خلا و بر اساس ارزيابي هاي صورت گرفته، تاسيس اپراتور ماهواره اي کشور به عنوان رکن اصلي و به صورت خصوصي مورد توجه قرار گرفته است. پيش بيني خصوصي بودن اين اپراتور از جهت پررنگ شدن جنبه هاي اقتصادي موضوع حايز اهميت بوده با اين وجود براي شکل گرفتن آن، حمايت دولت لازم و ضروري است که بسته حمايتي دولت در اين زمينه در حال تدوين است.
* نخستين اپراتور ماهوار ه اي کشور با کمترين سهم‌گيري دولت تاسيس مي‌شود
فارس: اخباري از نخستين اعطاي پروانه اپراتور ماهواره مخابراتي در کشور به گوش مي‌رسد، هدف سياست‌گذار بخش فضايي از اين کار چيست؟
براري: هدف گذاري اصلي در اين پروانه، بر مبناي اصل 44 قانون اساسي، توسعه و انسجام فعاليت‌هاي بخش خصوصي در استفاده و سرمايه گذاري در صنعت ماهواره مخابراتي، حذف تصدي گري دولت در حوزه اپراتوري ماهواره، حفظ و توسعه دارايي هاي مدار فرکانس کشور، تسريع در توسعه بازار خدمات ماهواره اي در سراسر کشور از طريق اپراتورهاي بومي ماهواره اي و حرکت در جهت حذف وابستگي کشور در حوزه ارتباطات ماهواره اي و رشد و اعتلاي هر چه بيشتر صنعت فضايي کشور است.
تحقق اين موارد نيازمند آماده سازي مقدمات امر است که يکي از اصلي ترين موارد صدور مجوز اپراتوري ماهواره براي بخش خصوصي است که خوشبختانه مراحل تصويب خود را در کميسيون تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي طي کرده است. يک موضوع حايز اهميت ديگر که مورد مطالبه بخش خصوصي علاقمند به حضور در اين عرصه و سرمايه گذاري است، تعيين و شفافسازي ابزارهاي حمايتي دولت در اين زمينه است که در مقطع زماني فعلي با تشکيل کارگروهي از خبرگان امر، در حال شفافسازي و پيشنهاد اين ابزارها هستيم تا امکان شکلگيري يک اپراتور ماهوارهاي جدي را براي کشور که همزمان امکان تامين نيازهاي کشور و حضور جديد در بازارهاي منطقه را داشته باشد، فراهم کنيم.
*توزيع و فروش پهناي باند ماهواره اي از انحصار دولت خارج مي‌شود
فارس: اعطاي پروانه اپراتور ماهواره مخابراتي چه تغييري در وضع ارايه دهندگان و استفاده کنندگان از خدمات مخابراتي ايجاد مي‌کند و چه خدمات اضافه و جديدي به جامعه ارايه خواهد کرد؟
براري: متقاضيان مي توانند با اخذ پروانه اپراتور ماهواره مخابراتي، خدمات موضوع اين پروانه شامل توزيع و فروش پهناي باند ماهواره اي در اختيار، ايجاد شبکه هاي اختصاصي و ارائه هرگونه خدمات ارتباطي و انتقال داده از قبيل خدمات ثابت و سيار ماهواره اي، ايجاد دسترسي به اينترنت پرسرعت، ايجاد دسترسي به شبکه ملي اطلاعات و خدمات مبتني بر آن، ارائه خدمات صوتي، تصويري، متني و داده اي و انواع خدمات محتوايي و ارزش افزوده و ارائه خدمات پخش همگاني ماهواره اي را در چارچوب ضوابط قانوني و مقرراتي کشور، روي شبکه موضوع پروانه به مشتريان حقيقي و حقوقي ارائه کنند. پيش بيني اين طيف گسترده از خدمات قابل ارائه توسط اپراتور ماهوارهاي با هدف ايجاد حداقل بازار مورد نياز و ايجاد جذابيت هاي لازم براي سرمايه گذاري توسط بخش خصوصي است.
نخستين اپراتور ماهوارهاي حداقل 15 سال فعاليت مي‌کند
فارس: شرايط اين پروانه تاکنون اعلام نشده، آيا ويژگي‌هاي پروانه نهايي شده است؟
براري: اشخاص حقوقي غير دولتي که شرکت آنها در ايران ثبت شده و حداقل 51% سهام آن متعلق به سهامداران ايراني باشد، مي توانند براي اخذ پروانه اقدام کنند. البته بخش دولتي نيز طبق قانون مي تواند حداکثر تا 20 درصد در سهام آن شرکت مشارکت داشته باشد. بر اين اساس براي متقاضياني که براساس شاخص هاي کيفي، فني و مالي ارزيابي شايستگي و ساير معيارهاي تعيين شده، مناسب تشخيص داده شوند، موافقت اصولي صادر خواهد شد. دارنده موافقت اصولي 18 ماه با قابليت تمديد با نظر کميته، فرصت خواهد داشت که حداقل ظرفيت ماهوارهاي تعيين شده را تأمين و نسبت به اخذ پروانه اقدام کند. البته زمان موافقت اصولي بيش از 3 سال نخواهد بود. مدت اعتبار پروانه 15 سال خواهد بود که قابليت تمديد نيز خواهد داشت.
* 50 درصد اپراتورهاي ماهوارهاي روي ارائه خدمات بومي در کشور خود متمرکز اند
فارس: دولت قرار است در شکلگيري نخستين اپراتور ماهوارهاي کمک کند؟
براري: در حال حاضر در حال بحث و بررسي کارشناسي و تخصصي در اين خصوص هستيم اما مواردي که تاکنون مطرح شده شامل ابزارهايي نظير ايجاد امکان استفاده از تسهيلات و منابع ارزي کشور، تضمين خريد خدمات توسط دولت بسته به نيازها، ايجاد امکان مشارکت اپراتورهاي خارجي و موارد ديگري بوده که پس از بررسي و طي مراحل تاييد اطلاع‌رساني خواهد شد.
صنعت ماهواره يکي از مهمترين صنايعي است که مي تواند به رشد چشمگير نياز به ارتباطات و خدمات در جامعه از جنبه هاي گوناگون پاسخ دهد. با توجه به رويکرد فزاينده و به نوعي مسابقه فضايي در استفاده از منابع مدار فرکانس توسط کشورها، موضوع استفاده بهينه، مؤثر و اقتصادي از اين منابعِ در خطر اشباع، هميشه مورد توجه کشورهاي پيشرفته و در حال توسعه در دنياست. بنابراين بهره برداري از ماهواره هاي تجاري با پيشرفت فناوري و استفاده از مدل هاي جديد خدمات مديريت شده، رفته رفته به صنعتي حياتي، پرسود و با صرفه اقتصادي تبديل مي‌شود. بنابراين با سرمايه گذاري در اين صنعت نه تنها هزينه محسوب نمي‌شود بلکه با ايجاد زيرساخت هاي ارتباطي لازم در کشور و منطقه سود کلاني را عايد سرمايه گذاران و فعالين آن (چه در بخش خصوصي و چه دولتي) خواهد کرد.
بر اساس آمار رسمي، حدود 450 ماهواره مخابراتي زمين آهنگ توسط حدود 60 اپراتور ماهواره اي در 41 کشور دنيا کنترل و بهره برداري مي شوند که از اين مجموعه بيش از 50 % کل اپراتورها روي بازار داخلي و بومي ارائه خدمات در کشور متبوع خود تمرکز کرده اند. در منطقه خاور ميانه و آفريقا 24 اپراتور ماهواره اي با درآمد بيش از 2 ميليون دلار فعاليت مي کنند که 9 کشور همسايه ايران (بدون در نظر گرفتن روسيه) در مجموع با 10 اپراتور ماهواره مخابراتي، فعاليت بومي، منطقه‌اي و بين المللي دارند. از مجموع 340 ميليارد دلار گردش اقتصادي صنعت ماهواره در جهان، 128 ميليارد دلار در بخش خدمات است که 60% آن در حوزه خدمات مخابراتي گردش داشته است.
با توجه به اينکه در برنامه ششم توسعه جذب سرمايه گذاري بخش خصوصي در حوزه فضايي کشور پيش بيني شده است، بخش خصوصي مي تواند علاوه بر تشکيل کنسرسيوم هاي مشترک در زمينه اپراتوري ماهواره، در سرمايه گذاري تأمين ماهواره مخابراتي ملي نيز حضور مؤثري داشته باشد و علاوه بر برخورداري از منافع مالي و اجتماعي آن، به ارائه خدمات کاربردي به جامعه کاربران پرداخته و به رونق بازار اين خدمات در کشور کمک کند. البته دولت نيز از اين روند حمايتهاي لازم را خواهد داشت.
منبع: فارس